‘Ontcompliceren’ is het thema van de Meet-Up in Pakhuis Willem de Zwijger op woensdag 13 september 2023. Met een zaal vol belangstellenden en panels van experts en ervaringsdeskundigen wordt nagepraat over de VPRO Tegenlicht-aflevering ‘Maak ’t simpel!’
Moderator Bahram Sadegi nodigt allereerst regisseur Martijn Kieft uit om ‘iets aan de uitzending toe te voegen’. Na een stroom van berichten in de media over vastgelopen overheidsdossiers, leest Kieft een column van schrijver Ilja Leonard Pfeijffer over complexiteit. Hij besluit een aflevering aan het thema te wijden.
“De renovatie van de Afsluitdijk in Nederland duurt inmiddels langer dan de bouw,” zegt Kieft. Hij vertelt hoe in een gesprek met Pfeijffer, die in Genua woont, de vervanging van de ingestorte Morandibrug ter sprake kwam. Dat is binnen een jaar gelukt. “We besloten de Afsluitdijk en de nieuwe San Giorgio-brug in deze aflevering als spiegels tegenover elkaar te zetten.”
Alles overziend is de regisseur van Tegenlicht van mening dat de complexiteit in Nederland voor een belangrijk deel komt door het sluiten van politieke compromissen voor de korte termijn. Tijdens de opnames heeft hij het inzicht opgedaan dat er te weinig ruimte voor politici is om de lange termijn in beschouwing te nemen. Of hij een oplossing ziet? “Misschien begint het met een betere uitleg van de politiek en heeft de kiezer wel begrip dat het soms beter is te wachten.”
Het eerste panel betreedt het podium: Abdeluheb Choho (voorzitter stuurgroep Staat van de Uitvoering), Brahim Abid (stadsdeelvoorzitter in Amsterdam Noord) en Jasper J. van Dijk (gepromoveerd econoom bij het Insituut voor Publieke Economie en schrijver van het rapport ‘Het einde van de toeslagen’).
Choho geeft een toelichting op de Staat van de Uitvoering. “De afstand tussen uitvoeringsorganisaties en politiek is lange tijd te groot geweest. Daardoor zijn vaak beloften gedaan aan de samenleving die we als publieke dienstverleners niet waar kunnen maken.”
Een ander effect is dat in de wet veel uitzonderingen zijn doorgevoerd die de regelgeving complex hebben gemaakt. Meer generieke regels en ‘distributieve’ ruimte voor uitvoerders om voor bepaalde groepen ‘met de hand over het hart te strijken’, zou bijdragen aan vereenvoudiging volgens Choho: “Heb meer vertrouwen in de uitvoering, is een van de oproepen in de Staat van de Uitvoering.”
“Ook wij bouwen bruggen binnen een jaar,” claimt Choho als directeur van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Tijdens de coronacrisis ontwikkelde de RVO binnen drie weken een regeling voor de tegemoetkoming in vaste lasten van ondernemers. Ongekend snel. “Maar nadat de samenleving vroeg om uitzonderingen, kwamen er vervolgens 38 wijzigingen op de regeling.”
Choho haalt ook het wantrouwen aan dat bij de overheid heerst als gevolg van een geschiedenis van fraude. “Als je de dingen eenvoudig wilt maken, moeten we de discussie voeren: accepteren we als samenleving een zekere mate van misbruik of vragen we als overheid nog meer formulieren om je betrouwbaarheid te toetsen?”
Na een vraag uit het publiek benadrukt Choho: “We zullen nooit achteroverleunen om professionele fraude tegen te gaan.”
De stuurgroepvoorzitter maakt plaats voor twee nieuwe panelleden: Janet Helder, bestuurlijk regisseur greenfield Kinderopvang bij het ministerie van SZW. Eerder was zij plaatsvervangend DG bij de Belastingdienst. Ook Hanna Yoo sluit aan. Zij is moeder van drie dochters, waarvan oudste dochter Jasmijn een ernstige meervoudige beperking heeft.
Janet Helder vertelt dat veel mensen niet weten dat ze recht hebben op toeslagen. Ze stelt regelmatig de vraag: Waarom zorgen we als overheid niet gewoon dat mensen krijgen waar ze recht op hebben? Ze noemt ook de keerzijde: “De overheid weet dan wel veel over je.”
Yoo legt uit hoe ze er een dagtaak aan heeft om in contact te staan met alle betrokken instanties. “Waarom moet ik steeds het verhaal van Jasmijn vertellen? Het is geen leuk verhaal en ik wil niet dat mensen ons zielig vinden.”
Een vlammend betoog volgt: “Zie ons niet alleen als mensen die geld opslurpen of als mogelijke fraudeurs. Het heeft meerwaarde als Jasmijn kan participeren. Zij maakt mensen blij. En ik kan me nog meer richten op de organisatie van activiteiten voor mensen met een beperking en hun gezinnen.”
Ze begrijpt dat de AVG in het leven is geroepen om haar gezin te beschermen, “maar ik geef graag toestemming dat overheden onze gegevens kunnen inzien.”
De zaal valt stil als Helder aangeeft dat er in België een Kruispuntbank is (zie ook de Special ‘Inspiratie uit het buitenland’) die organiseert dat inwoners van Vlaanderen automatisch de toeslagen ontvangen waar ze recht op hebben. Waarom is die oplossing er nog niet in Nederland?
Helder benadrukt dat dit een politieke keuze is. Met de oproep aan de zaal om ‘wijs te stemmen’, geeft ze ook toe dat ze helaas nog weinig partijprogramma’s heeft gezien met aandacht voor betere gegevensuitwisseling. Waarna een note-to-self volgt: “Dat ontslaat me natuurlijk niet van de verplichting om invloed uit te oefenen.”
Kijk hier de Tegenlicht-uitzending ‘Maak ’t simpel!’ terug. Meer informatie over de pannelleden tijdens de Meet-Up vind je op de website van Pakhuis de Zwijger.
Ben je werkzaam als adviseur of bestuurder binnen beleid of uitvoering? En wil je meer weten of denk je graag mee over (onderwerpen uit) de Staat van de Uitvoering? Volg onze activiteiten en praat mee op LinkedIn!
