Wanneer je kijkt naar internationale ranglijsten scoort Nederlands hoog als het gaat om digitalisering. Maar een goede ranking op dat soort lijstjes zegt lang niet alles. Dat blijkt uit een factsheet die het Rathenau Instituut heeft gepubliceerd. Die laat onder meer zien dat Nederland gebruikers maar weinig betrekt bij de ontwikkeling van digitale publieke diensten.
20 april 2023
Factsheet: Hoe Nederland werkelijk presteert op het vlak van digitalisering
De afgelopen jaren is een aantal internationale ranglijsten ontwikkeld om de digitalisering van overheden te monitoren. De factsheet van het Rathenau Instituut maakt duidelijk wat deze ranglijsten precies meten en wat zij wel en niet laten zien over de digitalisering van de Nederlandse overheid.
Consequenties niet in beeld
Wat blijkt? De internationale ranglijsten kijken nauwelijks naar de vraag hoe digitale dienstverlening in praktijk uitpakt. Ze zeggen dus vrijwel niets over de consequenties die overheidsdigitalisering voor burgers kan hebben. In geen van de ranglijsten worden veiligheid, transparantie, inhoudelijke kwaliteit en uitvoering van digitale dienstverlening beoordeeld.
De internationale metingen brengen vooral de basisvoorwaarden voor een goed functionerende digitale overheid in beeld. Nederland behoort weliswaar tot de Europese top 5 als het gaat om de voorwaarden voor een optimale digitale dienstverlening, zoals connectiviteit en digitale vaardigheden van burgers. Maar vergeleken met andere landen betrekt de Nederlandse overheid burgers weinig bij het ontwikkelen van haar digitale diensten.
In geen van de ranglijsten worden veiligheid, transparantie, inhoudelijke kwaliteit en uitvoering van digitale dienstverlening beoordeeld.
Staat van de Uitvoering
De onderzoekers zien dat digitalisering van de overheid ook problemen oplevert. Om dit te staven, halen zij in de factsheet meerdere keren de Staat van de Uitvoering aan. Zo noemen de onderzoekers in de factsheet de conclusie dat digitalisering een belangrijke rol speelt in de ontstane complexiteit van wetgeving en beleid.
De facthseet vermeldt hierover: Ten eerste doordat de overheid geen goed zicht heeft op de digitale gegevensstromen binnen en tussen haar organisaties. En ten tweede omdat het IT-landschap erg complex is geworden en veel IT-systemen verouderd zijn.
Ook laat de Staat zien dat een structurele groep laaggeletterden niet meekomt in de digitalisering. “Zoals de auteurs van de Staat van de Uitvoering opmerken, is deze groep niet zichtbaar in de gemiddelde scores waar de internationale ranglijsten zich op baseren,” aldus de onderzoekers van Rathenau Instituut.
Succesvolle digitalisering
“Nederland stijgt gemiddeld genomen in metingen van digitale publieke dienstverlening”, zegt Alexandra Vennekens, onderzoekscoördinator bij het Rathenau Instituut. “Maar succesvolle digitalisering van de overheid gaat niet alleen om de mate van digitalisering, maar ook om de manier waarop. Blijven processen transparant? Worden de rechten van burgers beschermd? Is er zicht op de gevolgen als het misgaat? En zijn die dan nog te repareren? Dit wordt door internationale ranglijsten niet goed in kaart gebracht. Problemen zoals die rondom de kinderopvangtoeslag, kunnen we met deze metingen daarom niet verklaren.”
Bekijk hier de factsheet ‘De digitale overheid in kaart?’ van het Rathenau Instituut.