De complexiteit van de wetgeving en de stapeling van nieuw beleid zijn verreweg de grootste knelpunten voor burgers, ondernemers en uitvoeringsorganisaties. Dat is de belangrijkste conclusie in de Staat van de Uitvoering van 2022. Alhoewel er ook veel goed gaat, sluit veel wetgeving sluit niet aan bij de leefwereld van burgers. Gegevensuitwisseling verloopt moeizaam en IT-systemen zijn deels verouderd. Bij het opstellen van beleid krijgt de uitvoerbaarheid te weinig aandacht. En het werk wordt arbeidsintensiever in een krapper wordende arbeidsmarkt.
Complexiteit blijkt grootste knelpunt bij publieke dienstverlening
In de Staat van de Uitvoering doen we vijf oproepen aan politiek en beleidsmakers om samen met uitvoeringsorganisaties de complexiteit te verminderen en de publieke dienstverlening toekomstbestendig te maken.
Oproep 1: Begin met complexiteitsreductie, doorbreek het patroon.
Wet- en regelgeving is nu te gefragmenteerd vormgegeven. Er is beter op burgers en ondernemers afgestemd beleid nodig om dat te doorbreken. De publieke dienstverleners willen hieraan bijdragen door de huidige regels voor burgers en ondernemers te visualiseren en samen met betrokkenen suggesties doen over hoe het eenvoudiger kan.
Daarnaast willen de uitvoeringsorganisaties zich meer organiseren in consortia rondom maatschappelijke opgaves. Daarbij is niet een wet of regeling het uitgangspunt, maar de publieke waarde voor burgers en ondernemers. Alleen dan kan de complexiteit succesvol verminderen.
Oproep 2: Betrek de uitvoering vanaf het allerprilste begin bij de beleidsvorming
Door het dagelijkse contact met burgers en ondernemers weten uitvoerders heel veel van de praktijk. Het is dus belangrijk dat zij vanaf het prille begin worden betrokken in het hele beleidsvormingsproces. Ook bij aanpassingen in bestaand beleid. Wanneer politiek en departementen zich concentreren op de vraag wat zij willen bereiken, geef de uitvoering dan het voortouw in het gesprek over hoe die doelen in de praktijk gerealiseerd kunnen worden.
Het beleidsvormingsproces vraagt om een permanente dialoog van politiek, opdrachtgever en uitvoering. Ook is een brede oriëntatie nodig op het te voeren beleid om concurrerende beleidsopties op tafel te krijgen. Betrek daarom burgers, ondernemers en de wetenschap. Kijk naar goede internationale praktijken, breng de juridische consequenties in kaart, net als de digitaliseringsmogelijkheden en onmogelijkheden.
Oproep 3: Ontwikkel samen een beeld van trends en bijbehorende dilemma’s in de publieke dienstverlening
Het politieke debat over de uitvoering -en de departementale reactie daarop- wordt vooral door de korte termijn en incidenten gedreven. Om op de toekomst voorbereid te zijn, moeten we vooruitkijken. Politiek, beleid en uitvoerders moeten samen die toekomst verkennen. De uitvoeringsorganisaties willen het voortouw nemen om trends te verkennen en dilemma’s inzichtelijk te maken. Om zo samen keuzes te kunnen maken over de mix van mensen, middelen en technologie die nodig is voor een houdbare publieke dienstverlening.
Oproep 4: Van verantwoorden achteraf, naar sturen en bijsturen
Publieke dienstverleners stoppen veel tijd en energie in evaluaties en jaarverslagen. In de praktijk blijkt deze verantwoording achteraf weinig op te leveren. Het heeft bovendien steeds meer het karakter van een beloning of afrekening. Verminder de frequentie van verantwoordingsmomenten en zorg ervoor dat de juiste vragen worden gesteld. Leg de focus op een open gesprek met departementen en politiek over het vraagstuk hoe de uitvoeringspraktijk beter of anders moet.
Oproep 5: Breng gegevensuitwisseling tussen publieke dienstverleners nu echt op gang
Burgers en ondernemers die hun gegevens steeds opnieuw moeten aanleveren. Regelingen die te weinig worden gebruikt. IT-systemen die niet met elkaar communiceren en vaak verouderd zijn. En een te veilige interpretatie van privacywetgeving (AVG). Uitvoerders proberen dergelijke problemen vooral zelf op te lossen, maar om echt een stap verder te komen is collectieve actie nodig: het gezamenlijk en versneld uitvoeren van een overkoepelende digitale agenda.
Lees meer over dit onderwerp in deel 1 van de Staat van de Uitvoering.
Download eindpublicatie